Γράφει ο Νάσος Γ. Λαβράνος
Ιστορικός ερευνητής-Δικηγόρος
Στα μέσα του 19ου αιώνα η Βρετανική Πολιτική στα Επτάνησα παρέπαιε μεταξύ αυταρχικής Καταστολής και Πολιτικών Μεταρρυθμίσεων, δηλ. μεταξύ μαστιγίου και καρότου. Τελικά με την εναλλασσόμενη και αλλοπρόσαλλη πολιτική τους, οι Βρετανοί κατάφεραν στην κρίσιμη ώρα να απομονωθούν από όλους, όσους θα μπορούσαν να συνεργασθούν μαζί τους για τη βελτίωση της κατάστασης. Έχασαν ακόμα και τους μετριοπαθείς και σοβαρούς μεταρρυθμιστές, με αποτέλεσμα να χάσουν στα επόμενα 15 περίπου χρόνια οριστικά αυτό που πάσει θυσία επεδίωξαν επί μια 50ετία να κρατήσουν: Την διαιώνισή της με την όποια μορφή Κυριαρχίας τους στα Επτάνησα. Αυτές τις απλές αλήθειες θα καταδείξουμε με το σημερινό μας αφιέρωμα για την επέτειο της ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα.
1. Ο Αρμοστής Ουάρδ και το πακέτο των δημοκρατικών Μεταρρυθμιστικών μέτρων.
Παρά τα προηγηθέντα στην Κεφαλονιά επαναστατικά γεγονότα του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου 1849) και της Σκάλας (15 Αυγούστου 1849) κατά της Αγγλικής Αποικιοκρατίας και τα φοβερά μέτρα κρατικής καταστολής που επακολούθησαν (εξορίες, διώξεις, εκτελέσεις πατριωτών κλπ), ο νέος Αρμοστής Ουάρδ, εκτελώντας άνωθεν εντολές υπέβαλε στην Θ' Ιόνια Βουλή ένα πακέτο μεταρρυθμιστικών μέτρων, τα κυριότερα των οποίων ήσαν:
Α) Ανάδειξη των αντιπροσώπων του Λαού μέσα από σύστημα καθολικής ψηφοφορίας.
Β) Ανάδειξη των δημοτικών συμβουλίων από τον Λαό κάθε νησιού.
Γ) Εκλογή του Προέδρου της Βουλής και κατάργηση των προκαταρκτικών συμβουλίων ως προς τον έλεγχο των υποψηφίων.
Δ) Ρύθμιση κάθε διαφωνίας μεταξύ Αρμοστή -Βουλής μέσω διαδικασίας διαλόγου.
Τα μέτρα γίνονται αποδεκτά από την Ιόνιο Βουλή και ψηφίζεται ο σχετικός Νόμος περί εκλογής Βουλευτών, συντάξεως εκλογικών καταλόγων κλπ.
2. Οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Επτάνησο για την ανάδειξη της Θ' Ιονίου Βουλής.
Με το Διάγγελμα της 11 Ιανουαρίου 1850 έληξαν οι εργασίες της Η' Βουλής και προκηρύχθηκαν εκλογές για ανάδειξη των αντιπροσώπων της Θ' Βουλής.
Στις 28 Φεβρουαρίου έγιναν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στα Επτάνησα. Γεγονός τεραστίας σημασίας για τα πολιτικά δρώμενα της εποχής. Ο Λαός προσήλθε στις κάλπες χωρίς πιέσεις, εξαναγκασμούς και αποκλεισμούς και ψήφισε με καθολική ψηφοφορία τους αντιπροσώπους του. Όπως ήταν αναμενόμενο την συντριπτική πλειοψηφία της Θ' Βουλής την είχαν οι μεταρρυθμιστές με τους ριζοσπάστες, οι προοδευτικές δυνάμεις της εποχής. Οι Καταχθόνιοι που εξέφραζαν την Βρετανική πολιτική και ήταν τα χαϊδεμένα παιδιά της Αποικιοκρατίας αποτελούσαν θλιβερή και ανίσχυρη μειοψηφία. Διατηρούσαν όμως τον έλεγχο της διορισμένης Γερουσίας με Πρόεδρο τον τότε Δημ. Σολωμό, ενώ η Βουλή είχε αναδείξει για Πρόεδρό της τον μεταρρυθμιστή Κανδιάνο Ρώμα.
3. Τα τρία (3) Πολιτικά ρεύματα - Κόμματα της Θ' Βουλής.
Τρεις βασικές πολιτικές μερίδες είχαν ήδη διαμορφωθεί: α) Οι Καταχθόνιοι, πολιτικά ανίσχυροι πλέον αλλά με την κάλυψη πάντα της Αρμοστείας και με ισχυρές διασυνδέσεις στον Κρατικό μηχανισμό, β) οι Μεταρρυθμιστές, η νέα προοδευτική πλειοψηφούσα δύναμη, προς την οποία προσέβλεπαν και οι Άγγλοι, που στηλίτευαν το Αποικιακό Καθεστώς για τον αυταρχισμό και τις αυθαιρεσίες του Αρμοστή και των οργάνων του και επεδίωκαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις.
Δεν ζητούσαν όμως την πολιτειακή αλλαγή αλλά είχαν σαν ύψιστο στόχο την βελτίωση του καθεστώτος μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες. Τέλος γ) οι Ριζοσπάστες, που προσέβλεπαν στην ένωση με την ελεύθερη Ελλάδα σαν άμεσο στρατηγικό στόχο τους, αντιστρατεύονταν στις μεταρρυθμίσεις και παράλληλα τόσο μέσα στην Βουλή όσο και έξω από αυτήν μαζί με το Επτανησιακό Λαό πάλευαν διεκδικητικά για λαϊκή Κυριαρχία και για δημοκρατικές ελευθερίες.
4. Σχέσεις Γερουσίας - Ιονίου Βουλής - Αρμοστή - Νομοθετικό έργο.
Από τα πρώτα νομοθετικά μέτρα που πήρε η Θ' Βουλή ήταν η καθιέρωση της 25ης Μαρτίου σαν Εθνικής Γιορτής, η ανέγερση του αδριάντα του Ιωάννη Καποδίστρια και η καθιέρωση της Ελληνικής Γλώσσας σε όλες τις κρατικές υπηρεσίες
Τα μέτρα αυτά, όσο και να φαίνονται σήμερα αυτονόητα, τότε ήσαν άκρως επαναστατικά. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η Αρμοστεία εκδίωκε με σκληρές ποινές σαν πράξεις τρομοκρατίας την αναγραφή πατριωτικών συνθημάτων ή την ανύψωση της Εθνικής σημαίας σ' ένα σπίτι ή σε ένα μαγαζί.
Επίσης προχώρησε στην με νόμο καθιέρωση της καθολικής ψηφοφορίας και στον περιορισμό του παχυλού μισθολογίου των αξιωματούχων (τοποτηρητών και επάρχων) και υπαλλήλων του Καθεστώτος.
Τα μέτρα αυτά αποκρούσθηκαν με την μη επικύρωσή τους από την Γερουσία που έπαιζε συνταγματικά και πολιτικά τον ρόλο της εντεταλμένης από τον Αρμοστή τροχοπέδης ως προς τους νόμους και τις αποφάσεις της Βουλής. Στην πραγματικότητα δεν περνούσε τελικά ατόφια κανένας νόμος από την Γερουσία, η οποία με τις προτεινόμενες τροπολογίες αλλοίωνε τελικά τον ψηφισμένο νόμο σε βαθμό που αυτός γινόταν αγνώριστος. Έτσι οι σχέσεις Γερουσίας - Βουλής είχαν οξυνθεί επικίνδυνα. Το νομοθετικό έργο είχε στην κυριολεξία τελματωθεί μέσα στους στημένους βάλτους του Μαιτλάνδειου Αποικιακού Συντάγματος. Οι Άγγλοι ό,τι είχαν δήθεν παραχωρήσει με τις μεταρρυθμίσεις το έπαιρναν ήδη πίσω μέσα από τους δόλιους μηχανισμούς του Μαιτλάνδειου Συντάγματος.
5. Οι όροι του 'Παιχνιδιού' και η μοιραία Βρετανική 'Αστοχία'.
Ο Αρμοστής είχε ήδη πλησιάσει τους Μεταρρυθμιστές σαν τη νέα πολιτική δύναμη, τάζοντας στα πρώτα στελέχη τους αξιώματα και δυνατότητες. Πίστευαν και ορθά για την συγκεκριμένη εποχή οι δαιμόνιοι Βρετανοί ότι οι Καταχθόνιοι πλέον είχαν πολιτικά τελειώσει. Ευλίγιστα προσαρμοσμένοι στο ανανεωτικό πνεύμα της ενοχής (1850 - εποχή μεγάλων αλλαγών στην Ευρώπη) οι Άγγλοι έπρεπε να προσεταιρισθούν μια ομάδα πολιτικά άφθαρτη και προοδευτική, όπως οι Μεταρρυθμιστές. Όμως οι Μεταρρυθμιστές στη πλειοψηφία τους δεν ήσαν διατεθειμένοι να ξεπουληθούν και αντέδρασαν οι πιο σοβαροί απ' αυτούς στην ενσωμάτωσή τους. Οι Βρετανοί δεν είχαν ακόμη σαν ειλικρινή στόχο τους τον εκδημοκρατισμό του καθεστώτος αλλά τη διαιώνιση της Κυριαρχίας τους. Παραγνώριζαν φυσικά σ' όλα τούτα τα ανίερα παιχνίδια τους "αβράκωτους" και την ριζοσπαστική ομάδα, που αποδείχθηκε τελικά ο ισχυρότερος αντίπαλός τους.
Τα πιο φιλόδοξα και αρριβίστικα στοιχεία των μεταρρυθμιστών ενέδωσαν στα θέλγητρα της εξουσίας και σύντομα κατέλαβαν θέσεις στην διοίκηση. Η νίκη των Άγγλων όμως, όπως αποδείχθηκε ήταν πύρρεια.
Στη συνέχεια οι Βρετανοί άθελά τους "έκαψαν" και το τελευταίο τους χαρτί, τους Μεταρρυθμιστές, που σαν πολιτική ομάδα στη συνέχεια απομονώθηκε από τον Επτανησιακό Λαό, διασπάσθηκε και τελικά κατέληξε σε πολιτική μειοψηφία.
6. Η ιστορική Ενωτική Πρωτοβουλία των Ριζοσπαστών.
Στην ιστορική συνεδρίαση της Θ' Βουλής της 26ης Νοεμβρίου 1850, ημέρα Κυριακή, με πρωτοβουλία της Ριζοσπαστικής ομάδας ο ριζοσπάστης αγωνιστής βουλευτής Ιωάννης Καπελέτος από την Κεφαλληνία ανέγνωσε μέσα σε πανηγυρική - πατριωτική ατμόσφαιρα από το βήμα του Βουλευτηρίου το Ψήφισμα - Διακήρυξη για την Ένωση των Επτανήσων με την Ελεύθερη Ελλάδα. Το προτεινόμενο ψήφισμα είχε υπογραφεί από (9) εννέα βουλευτές, ριζοσπάστες και άλλους. Αξίζει να τονισθεί ότι το ψήφισμα αυτό ουδέποτε καταχωρήθηκε στα επίσημα πρακτικά της Βουλής. Ο τότε Πρόεδρος της Βουλής Κανδιάνος Ρώμας εξαναγκασθείς από τον παριστάμενο εκεί Γενικό Εισαγγελέα διέκοψε την συνεδρίαση, χωρίς να αφήσει τον βουλευτή να ολοκληρώσει την ανάγνωση και ψήφιση της Διακήρυξης.
7. Τα μετά το Ψήφισμα
Η Θ' Βουλή με απόφαση του χολωμένου από τα παραπάνω Αρμοστή διέκοψε τις εργασίες της για τον Σεπτέμβριο 1851. Επακολούθησαν στα νησιά λαϊκές αποδοκιμασίες του Αρμοστή και των ανθρώπων του. Τα πράγματα αγρίευαν. Οι Άγγλοι πέρασαν πλέον στην ωμή καταστολή. Οι πιο δυναμικοί ριζοσπάστες πήραν ξανά το δρόμο της εξορίας, αρκετοί καταδιώχθηκαν με δίκες στημένες από τα όργανα του Καθεστώτος, και οι φυλακές ξαναγέμισαν με πατριώτες.
Η Θ' Βουλή ουδέποτε πλέον συνεδρίασε και με απόφαση του Ουάρδ της 22ας Δεκεμβρίου 1851 διαλύθηκε οριστικά.
8. Επίλογος
Οι επόμενες εκλογές που προκηρύχθηκαν για την ανάδειξη της Ι' Βουλής ήσαν εκλογές βίας και νοθείας (σας θυμίζει κάτι αυτό;), με διώξεις και εκλογικούς αποκλεισμούς των ριζοσπαστών, με την στημένη εκλογική διαδικασία της δεκακαλπίας και με όλα τα συμπαρομαρτούντα.
Από τις εκλογές του Γενάρη 1852 αναδείχθηκε μια μονόπλευρη βουλή αποτελούμενη κυρίως από μεταρρυθμιστές που υπό την πίεση της λαϊκής πάλης και της αγανάκτησης γρήγορα αποσαθρώθηκε. Οι μεταρρυθμιστές κάτω από το βάρος των ευθυνών τους διασπάσθηκαν και το μεγαλύτερό τους μέρος πήγε με τους ριζοσπάστες. Και η Βουλή αυτή τελικά εστράφη εναντίον του Αρμοστή, ο οποίος αναγκάστηκε να τη διαλύσει. Ο Ουάρδ σύντομα αντικαταστάθηκε από τον επόμενο Αρμοστή. Το "δημοκρατικό πείραμα" των Βρετανών που σαν προκάλυμα και μόνο εφαρμόσθηκε, με σκοπό να παγιδεύσει και να υποτάξει τον Λαό και τους εκπροσώπους του στα Αποικιοκρατικά κελεύσματα, απέτυχε πλήρως.
Η αντίστροφη μέτρηση για την Βρετανική Προστασία είχε πλέον αρχίσει. Ο Αγώνας των ριζοσπαστών για την ένωση θα δικαιωνόταν ιστορικά και πολιτικά λίγα χρόνια αργότερα αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την αδυναμία μιας κραταιάς και πανίσχυρης Δύναμης να υπερισχύσει του ώριμου και συνειδητού Αγώνα του Επτανησιακού λαού για Εθνική ολοκλήρωση, Δημοκρατία και Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια.
Βιβλιογραφία
1. Ιστορία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων - Σ. Βερύκιου 1964
2. Επτάνησος - Αφιέρωμα Σπ. Μυλωνά 1964
3. Ιστορία Ιονίου Κράτους Ελ. Κούκου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου