Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΡΦΙΑΤΗ
Στην Κέρκυρα, στο σπίτι όπου έζησε για είκοσι πέντε χρόνια και έκλεισε τα μάτια του ο Διονύσιος Σολωμός, το τριήμερο 19-21 Νοεμβρίου οι Κερκυραίοι τίμησαν τη μνήμη του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, σα να 'ταν ένας δικός τους άνθρωπος, της Επτανήσου γιος. Το αφιερωμένο στον μεγάλο ποιητή επιστημονικό συνέδριο "Οδυσσέας Ελύτης / Μ' ένα τριφύλλι φως στο στήθος", που οργάνωσε η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών, ξεπέρασε κατά πολύ τα στενά τοπικά πλαίσια.
Στο Μουσείο Σολωμού της Κέρκυρας έγιναν είκοσι τέσσερις ανακοινώσεις από Ελληνες και ξένους πανεπιστημιακούς, συγγραφείς και επιστήμονες, σε μια προσπάθεια σφαιρικής θεώρησης του έργου του ποιητή.
Παράλληλα, "φωτίστηκε" η σχέση αγάπης του ποιητή με την Κέρκυρα, με ξεχωριστές εισηγήσεις δύο Κερκυραίων λογοτεχνών. "Το συνέδριο ξεπέρασε σε επιτυχία κάθε προσδοκία μας", ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, Δημήτρης Κονιδάρης, προσθέτοντας με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι ήταν απροσδόκητα πολλοί οι νέοι και οι νέες που έδωσαν το "παρών".
Εντυπωσίασε εξάλλου με την παρουσία του και την ομιλία του, με θέμα "Η ιστορία μιας μετάφρασης του Ελύτη: Η περίπτωση της Φινλανδίας", o Φινλανδός πεζογράφος Markku P??skynen, που ήλθε από το Ελσίνκι στην Κέρκυρα για το συνέδριο.
O Λουκιανός Ζαμίτ, μιλώντας με θέμα "1974: Ο Ελύτης προσκεκλημένος της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών στο Μουσείο Σολωμού", θύμισε ότι ο ποιητής τον Μάιο του 1974 έμεινε στο νησί για δύο εβδομάδες και συνοδευόταν από τον δημοσιογράφο και άλλοτε πολιτευτή στην Κέρκυρα του κόμματος Νικόλαου Πλαστήρα, Γρηγόρη Δαφνή, αδελφό του τότε προέδρου της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών Κώστα Δαφνή. Η Εταιρεία έκρινε ότι τότε, διαρκούσης της δικτατορίας, ήταν ο κατάλληλος χρόνος να τιμηθεί ο ποιητής στο σπίτι του Διονύσιου Σολωμού. Στην εκδήλωση που ακολούθησε, παρέστησαν πολλοί παραγκωνισμένοι δημοκρατικοί και πνευματικοί παράγοντες, ενώ απουσίασαν οι εκπρόσωποι των δικτατορικών Αρχών. Ο Ελύτης υπέγραψε βιβλία του, που είχαν φέρει μαζί τους κάποιοι από τους παρευρεθέντες.
Κατά την προσφώνησή του, ο Κώστας Δαφνής είχε αναφερθεί στη γνωριμία του με τον ποιητή το 1937, όταν ο Ελύτης έκανε τη στρατιωτική του θητεία στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών. Ο ποιητής τον συνάντησε, μαζί με τον Κύπριο ερευνητή Ευάγγελο Λοΐζο που επίσης έκανε τη θητεία του, ύστερα από σύσταση του Γιώργου Κατσίμπαλη, φορώντας τη στολή του και φρεσκοκουρεμένος. Οι τρεις τους έκαναν συχνά παρέα, μακρινούς περιπάτους και εκδρομές στην εξοχή, άλλοτε με μόνιππο κι άλλοτε με αυτοκίνητο. Στους περιπάτους αυτούς ο ποιητής συνήθως αποτραβιόταν σε απόμερες γωνιές κι ονειροπολούσε, απολαμβάνοντας τη γοητεία των τοπίων με φόντο τον κερκυραϊκό ελαιώνα, που ανταμώνει, τόσο αρμονικά, με το κυπαρίσσι.
"Η κερκυραϊκή γη", ανέφερε ο Λ. Ζαμίτ, "έφερνε τον Ελύτη πιο κοντά στο Σολωμό, τον μεγάλο του δάσκαλο, όπως ο ίδιος επανειλημμένως διακήρυττε. Κι ακόμη, ίσως, γιατί τούτο το νησί τού πρόσφερε εκείνο το κάτι που δεν εύρισκε στο Ανατολικό Αιγαίο". Σ' εκείνη την τιμητική εκδήλωση, μίλησε κι ο ίδιος ο ποιητής, παρ' όλο που συνήθως απέφευγε να μιλλα μπροστά στο κοινό. "Κείνη την ώρα όμως φαίνεται ότι ο Σολωμός ήταν που του είχε δώσει θάρρος και τον είχε παρακινήσει να πει μερικά λόγια. Βαθιά συγκινημένος, υπογράμμισε, γι' άλλη μια φορά, το χρέος του προς τον Σολωμό και το πόσο θα 'θελε να μιλήσει γι' αυτόν στον ιερό χώρο όπου λειτουργείται η μνήμη του" και όπου ο Σολωμός συνέθεσε τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους" και άφησε την τελευταία του πνοή - μια υπόσχεση και μια ευχή που, δυστυχώς, δεν επρόκειτο να εκπληρωθεί. Είχαν προηγηθεί πολλά ταξίδια του ποιητή στην Κέρκυρα. Ο Οδυσσέας Ελύτης συναντούσε τον Κώστα Δαφνή, που αργότερα θα γράψει: "Κάτω από τη στέγη, όπου άλλοτε είχε θερμάνει τις εμπνεύσεις του ο ποιητής του Ύμνου, ο Ελύτης έπαιρνε διαστάσεις ενός καινούργιου εθνικού ποιητή, που ζευγάρωνε το Αιγαίο με το Ιόνιο σε μια δύσκολη ώρα της ιστορίας του λαού μας. Ήταν μια ανάταση, μια φυγή από την δοκιμασία". Κι αλλού: "… Ο Ελύτης που ερχόταν από τις μνήμες των νεανικών μας χρόνων, ήταν άξιος για οποιονδήποτε κότινο. Αποτελούσε ενσάρκωση της καθαρής ποίησης, του ήθους, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της αρετής. Σολωμός σε μια καινούργια παρουσία. Και μαζί οι δύο να τραγουδάνε την Ελλάδα, το φως, τον έρωτα, τον ξανθό Απρίλη… Εμεινε πάντα ασυμβίβαστος και ασυνθηκολόγητος. Πίστευε στον άνθρωπο και σε πνευματικές και ηθικές αξίες".
Το 1980, προσέθεσε ο Λ. Ζαμίτ, ο Οδυσσέας Ελύτης βρέθηκε ξανά στην Κέρκυρα, καθώς "ήταν παλαιός πιστός της και λάτρης του κερκυραϊκού τοπίου". Αφορμή αυτή τη φορά ήταν τα εγκαίνια του αναστηλωθέντος, με τη φροντίδα της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας, κτίσματος Φλαγγίνη, στον Ανεμόμυλο, που στέγασε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας των Ιονίων Νήσων, και παράλληλα μια έκθεση ζωγραφικής του Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα, διάσημου ζωγράφου, χαράκτη και γλύπτη, και ακαδημαϊκού. Το βράδυ της ίδιας μέρας το ζεύγος Χατζηκυριάκου δέχτηκε πολλούς φίλους και τους προσκεκλημένους εξ Αθηνών για τα εγκαίνια στο απομονωτήριό του, στον Κανονά, κοντά στη θέση Κουλούρα. Παρών εκεί κι ο Ελύτης, που είχε περάσει μια βδομάδα ξεκούρασης στο νησί, φιλοξενούμενος σε κερκυραϊκή έπαυλη, λίγους μήνες αφότου του είχε απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ. Επισκέφθηκε ξανά την Κέρκυρα δύο φορές, μαζί με τον Νίκο Γκάτσο.
Επίσης, ο λογοτέχνης Φίλιππος Φιλίππου, μιλώντας με θέμα "Ο Ελύτης στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Κερκύρας και άλλα τινά", θύμισε ότι o ποιητής στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του "Ανοιχτά Χαρτιά", που εκδόθηκε το 1974, αναφέρθηκε στην επί οχτώ μήνες παραμονή του στην Κέρκυρα το 1937 και σε μερικούς φίλους του εκείνης της εποχής που συμμετείχαν στην έκδοση του περιοδικού "Τα Νέα Γράμματα", με τα εξής λόγια: "Αρχές του 1937 η τύχη το έφερε να σκορπίσουμε. Ο Κατσίμπαλης στο Παρίσι, ο Σεφέρης στην Κορυτσά, εγώ στην Κέρκυρα, μαθητής στη Σχολή Εφέδρων αξιωματικών, απομονωμένος επάνω στο Φρούριο. Αν προσθέσει κανείς και τον Αντωνίου που, εκτός από τις κλασικές Δευτέρες, ταξίδευε συνεχώς με το καράβι του, στην Αθήνα δεν έμεναν , για να μπορούν να συνεχίζουν το περιοδικό, παρά ο Καραντώνης και ο Γκάτσος". Ο ποιητής σημείωνε ακόμη, για εκείνη την περίοδο: "με κίνδυνο να φάω τετραήμερο κράτηση, και να χάσω τη μοναδική έξοδο της Κυριακής, διάβαζα τα καινούρια τεύχη, που τα 'κρυβα πίσω από τους Κανονισμούς Ασκήσεων Μονάδων Πυροβόλου , στα μελετητήρια της Σχολής ή τις νύχτες που τύχαινε να φυλάγω θαλαμοφύλακας".
Σύμφωνα με αναφορές σε διάφορα περιοδικά, ο Ελύτης έκανε διακοπές στην Κέρκυρα το 1962, μεταξύ 1963-1965 και το 1966, όπως και το 1973. "Από εδώ ξεκινάει η σταδιοδρομία του ανθυπολοχαγού της Αλβανίας", έγραφε στον τοπικό Τύπο ο φίλος του ο Κώστας Δαφνής, ο οποίος και του γνώρισε το νησί.
Στο κείμενό του "Επιστροφή από την παρ' ολίγον Ελλάδα", στο "Εν λευκώ", έγραφε ο ποιητής: "Πολύ μου αρέσει αυτός ο περίπλους, που μπορεί να είναι ταυτόχρονα στο μέλλον και στο παρελθόν […] Ήδη, ανέμου βοηθούντος και κώδωνος ηχούντος, τραβώ στον ανήφορο της Αδριατικής και φτάνω εύκολα στων Αγίων Σαράντα το ύψος".
Ο Κώστας Δαφνής, σε κείμενο του με τίτλο "Ο Ελύτης στη γη του Σολωμού", που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Κερκυραϊκά Νέα" το 1980, λίγους μήνες μετά τη βράβευση του ποιητή με το Νόμπελ, έγραψε: "Κάθε φορά που ο Ελύτης επισκεπτόταν την Κέρκυρα του άρεσε να βρεθή μέσα τον κερκυραϊκό ελαιώνα, εκεί όπου η ελιά αδελφώνεται με το κυπαρίσσι (... ) Ήμουνα συχνά ο σύντροφος των κερκυραϊκών ημερών του. Παίρναμε τακτικά το αυτοκίνητο για να κυνηγήσουμε, στις πιο απόμερες γωνιές... η ελιά ν' ανταμώνει το κυπαρίσσι.... Και τότε αποτραβιότανε μόνος του σε μια γωνιά για να ποτιστεί από τη γοητεία του τοπίου". Σύμφωνα με τον Δαφνή, ο Ελύτης ήταν "συγκρατημένος, ονειροπόλος, με τη σεμνότητα του ποιητή που ωριμάζει πάνω σε δύσκολα μονοπάτια". Εγραψε επίσης ο ποιητής: "Τώρα ο ορίζοντας είναι πέρα ως πέρα ελεύθερος? η θάλασσα απλώνεται δεξιά μου? ο δρόμος κατηφορίζει? όλα μου είναι γνωστά: το παλαιό Ανάκτορο που άφησα πίσω μου, το σπίτι του Σολωμού λίγο παρακάτω αριστερά, και στο βάθος το λιμάνι της Κέρκυρας με τα καφενεία, τις στοές κι ένα μεγάλο βαπόρι αγκυροβολημένο". Προφανώς, ανέφερε ο Φ. Φιλίππου, η βόλτα του Ελύτη στο όνειρο άρχιζε από τα Ανάκτορα, συνεχιζόταν στην οδό Αρσενίου και τελείωνε στη Σπηλιά της πόλης, όπως πολλές από τις βόλτες που έκανε κάποτε ο Διονύσιος Σολωμός...
Στην Κέρκυρα ο Ελύτης γνώρισε και τον Λόρενς Ντάρελ. Σχετικά με αυτή τη γνωριμία του έγραψε στα "Ανοιχτά Χαρτιά" του: "Και περίμενα πώς και πώς τις λιγοστές εξόδους για να πάω στην Παλιοκαστρίτσα, όπου βρισκόταν εγκατεστημένος με την πρώτη του γυναίκα, τη Νάνσυ, ο φίλος μας Lawrence Durrell, άγνωστος τότε και ταπεινός, ή να συναντήσω το Θεόδωρο Στεφανίδη, έναν ιδιόρρυθμο φίλο του Κατσίμπαλη, με κοκκινόξανθη γενειάδα, γιατρό, βοτανολόγο και μεταφραστή του Παλαμά στα εγγλέζικα, που δεχόταν πάντοτε εμένα και τους φίλους μου με άπειρη ευγένεια".
Σε ποιήματα του Ελύτη υπάρχουν μερικές σύντομες αναφορές στην Κέρκυρα. Στον "Μικρό Ναυτίλο" έγραψε: ΚΕΡΚΥΡΑ -Ανοιξιάτικη νύχτα σε μακρινό εξοχικό νεκροταφείο. Το φωτεινό εκείνο σύννεφο από πυγολαμπίδες που αλλάζει ανάλαφρα θέση από τάφο σε τάφο.
Επίσης, στο "Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου" έγραψε: Είναι κάτι νύχτες τώρα τελευταία, που ακούω πέδιλα στις πλάκες, θροΐσματα υφασμάτων και λέξεις άγνωστες […[ Κατά τα άλλα το τοπίο θύμιζε Κέρκυρα
Και στην "Αλβανιάδα" το εξής: -Η σκιά του πάει με το δικό της δίκηο και κατά τους Κορφούς το αντιχτυπά-
Ο Φ. Φιλίππου, δεν παρέλειψε να αναφερθεί επίσης σε κάτι που ελάχιστοι γνωρίζουν: ότι ο Ελύτης, όπως εξήγησε με λεπτομέρειες, είχε τιτλοφορήσει "Ελένη" το ομώνυμο ποίημα που περιλαμβάνεται στους "Προσανατολισμούς", στην ενότητα "Σποράδες", προς τιμήν μιας νεαρής Κερκυραίας, της φοιτήτριας της Φιλοσοφικής Έλενας Βεντούρα, μετέπειτα καθηγήτριας στο Γυμνάσιο Θηλέων της Κέρκυρας, βοηθού του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και συζύγου του αιματολόγου Ηλία Πολίτη. Το βεβαιώνει αυτό ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, διευκρινίζοντας σε κείμενά του ότι ο τίτλος μπήκε κατά παράκληση του φίλου του Ελύτη, Νίκου Γκάτσου, "ερωτευμένου εξ αποστάσεως" με την φοιτήτρια. Το 1945, προτού απολυθεί από το γυμνάσιο ως αριστερών φρονημάτων, η Έλενα Βεντούρα είχε δημοσιεύσει στην εφημερίδα "Φιλολογικά Νέα" του Κώστα Δαφνή ένα διήγημα, τοποθετημένο στην Κέρκυρα. Η συγκεκριμένη πληροφορία του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου βοήθησε τον Φ. Φιλίππου στη συγγραφή μυθιστορήματος με ήρωα τον Ελύτη, στην Κέρκυρα του 1937.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου